Datum: 14-10-2016
Op ontdekkingstocht met Peter Steijn
Tekst: Daniëlle Arets
“Als het de stad goed gaat, gaat het met de inwoners goed”, filosofeert Peter Steijn. Het is een uitspraak die hem als lid van de directieraad en themadirecteur verantwoordelijk voor Healthy Urban Living typeert. Steijn laveert tijdens ons gesprek flexibel tussen strategische beleidsopgaven, de praktische uitvoerbaarheid ervan en filosofisch getinte reflecties op de ruimtelijke inrichting van de stad.
Utrecht zet met het programma Healthy Urban Living (HUL) programma in op drie sporen: het stimuleren van gezonde bewoners, opereren met gezond verstand (daaronder wordt ook een het stimuleren van een gezonde economie verstaan) en een gezonde leefomgeving. De belangrijkste demografische opgave waar de stad daarnaast voor staat is het bewaken van een gezonde groei. Steijn: “Utrecht mag zich gelukkig prijzen als een stad waar jong talent naartoe blijft trekken. Ook economisch gaat het goed en als het de stad goed gaat, dan gaat het ook met de bewoners goed.”
Waar echter een uitdaging in zit is het zorgen voor banen voor lager opgeleiden.
Het Planbureau voor de Leefomgeving publiceerde onlangs het rapport De Verdeelde Triomf, een verkenning van stedelijk economische ongelijkheid en opties voor beleid. Steijn: “ Het rapport schetst dat er met name in een stad als Utrecht met veel hoogopgeleide bewoners schreefgroei ontstaat. Waar onze werkgelegenheid aan de bovenkant groeit daar kampen we met krimp aan onderkant. Daar moeten we iets mee doen. We kunnen niet zo maar stellen dat we nu eenmaal een stad voor hoogopgeleiden zijn. Volgens de trickle down gedachte zouden er dan ook meer banen komen in de horeca en andere voorzieningen. Dat is niet het geval. Eerder moet de oorzaak volgens mij gezocht worden bij het wegvallen van de maakindustrie. Kunnen we die, in aansluiting op onze sterke kennisgebieden, nieuw leven inblazen? Dat is een mooie uitdaging.”
Op ruimtelijk niveau is de stad met een aantal grote opgaven bezig; het vernieuwde stationsgebied, het Centrum Plan en de doorontwikkeling van Leidsche Rijn. Met de slogan Utrecht Maken We Samen wil de stad bovendien meer ruimte geven aan maatschappelijke initiatieven. “Echter waar het gaat om complexe stedelijke opgaven, waarbij veel stakeholders gezamenlijk opereren, is dat niet eenvoudig”, legt Steijn uit. “We willen zeker ruimte maken, maar moeten ons goed afvragen waar er ruimte zit. Nu worden bewoners geconsulteerd middels stadsgesprekken; een goed middel waar het gaat om bijvoorbeeld het creëren van meer duurzame woningen. De gesprekken hebben ons inzake de energieambities veel kennis opgeleverd.
Bij sommige projecten zetten we in op co-creatie met maatschappelijke initiatieven. Je moet wel goed blijven kijken waar dat de juiste strategie is. Je kunt bewoners niet altijd hun zin geven. Een mooi voorbeeld van hoe met die spanning om te gaan is de participatie bij het Zuidgebouw in het stationsgebied. Bewoners wilden helemaal geen gebouw op die plek, maar hebben toch meegedacht over de planontwikkeling toen duidelijk was dat er op die plek toch gebouwd zou worden. In centrumgebieden spelen meer belangen dan die van de direct omwonenden. Ook bij de tweede fase van het stationsgebied waar het centrum wordt uitgebreid gaat dat spelen.
Soms moeten we als gemeente de regie nemen, soms moeten we ons ook helemaal durven terugtrekken. Ik was onlangs in Noordwest; de speeltuin in Noorderpark functioneert op basis van inzet van vrijwilligers geweldig goed. Daar moeten we geen rol in spelen. Terwijl we in andere wijken best nog wel een impuls kunnen geven waar het gaat om het verbeteren van speeltuinen.”
Met de Nieuwe Omgevingswet krijgen steden vanuit het rijk zelf ook meer ruimte hun visie op ruimte zelf vorm te geven. Steijn ziet daar zeker kansen voor het HUL programma. “ We moeten vooral zorgen dat we durven te verschillen van andere steden; dat we onze HUL visie echt gaan uitdragen en scherpe keuzes maken. Dat betekent dat we toekomstige bouwopgaven in eerste instantie langs de filosofie van een gezonde leefomgeving moeten leggen. Een nieuwe school langs de snelweg past daar bijvoorbeeld niet bij. Hoe en waar verdichten en waar juist niet, dat vraagt keuzen. We moeten ook durven te kiezen voor groen en mooi wonen.”
Castellum Hoge Woerd, foto: Siebe Swart
Als het aan Steijn ligt komt er in de toekomst nog meer ruimte voor de fietser en wordt er ook geïnvesteerd in nieuwe materialen en technieken die zorgen voor een betere luchtkwaliteit. Voor ontwerpers ziet Steijn dan ook een mooie toekomst. Ze zullen meer ruimte krijgen om in met het lokale krachtenveld van bewoners, private investeerders projecten op het gebied van duurzaam en gezond wonen te realiseren. Echter het vereist wel dat ontwerpers goed in staat zijn te balanceren tussen de diverse wensen en visies van zowel beleidsmakers als bewoners en daarnaast moeten ze ook oog hebben voor de ruimtelijke kwaliteit. “Ik word er persoonlijk altijd erg blij van als de geschiedenis van een plek een rol krijgt in de toekomstige inrichting, zoals we dat bijvoorbeeld met de Linie in de stad gedaan hebben, die archeologie van de toekomst werkt ook goed voor het aantrekken van meer toeristen naar onze mooie stad.”
Juist waar het gaat om het verwelkomen van meer internationale bezoekers heeft Utrecht in tegenstelling tot de andere grote steden nog ruimte. En met een sterke visie op groen en gezond wonen, komen straks niet alleen steeds meer toeristen maar ook veel beleidsmakers naar de domstad om te kijken hoe je stedelijke opgave met een duurzame filosofie slim kunt verbinden.
Het interview met Peter Steijn maakt deel uit van de serie SPELERS AAN HET WOORD, ONDERZOEKSPROGRAMMA SHARED SPACE. Spelers uit het ruimtelijke veld vertellen over hun ambities op het gebied van gezonde verstedelijking. Waar liggen kansen en wat zijn de uitdagingen voor Utrecht?
Daniëlle Arets is onderzoeker, journalist en moderator op het gebied van ontwerp. Zij is tevens partner van Design Innovation Group en Associate Lector in Strategic Creativity op de Design Academy Eindhoven. Voor meer informatie: http://capada.123-hostingserver.com/