Datum: 11-12-2015
Na een ruim 2 jaar durende verbouwing wordt december dit jaar de derde en laatste vleugel in gebruik genomen van het totaal gerenoveerde nieuwe a.s.r. kantoor op kantorenpark Rijnsweerd in Utrecht. Terwijl de circa 2.800 medewerkers gewoon doorwerkten onderging de massieve en gesloten kantoorkolos uit 1974 een indrukwekkende metamorfose tot opmerkelijk transparant, licht, efficiënt en energiezuinig gebouw. Een niet onbelangrijk neveneffect van de renovatie is dat leegstand werd voorkomen.
Tekst: Maurice Hengeveld
Hoogwaardig kantorenpark
Kantorenpark Rijnsweerd In Utrecht Oost, door een enkele makelaar aangeduid als Utrecht Business Park, is in de jaren ’70 van de vorige eeuw aangelegd. Binnen een strak stedenbouwkundig plan werden destijds strenge eisen gesteld aan de architectuur, wat resulteerde in een hoogwaardig kantorenpark met aansprekende architectuur en een centraal gelegen gemeenschappelijke buitenruimte. Organisaties die op deze locatie zijn gevestigd zijn, naast de Provincie Utrecht, voornamelijk dienstverlenende bedrijven als PwC, Ernst & Young, FNV. Hoewel, net als menig kantorenpark, inmiddels geplaagd door redelijk wat leegstand lijkt de interesse in het kantorenpark de laatste tijd weer aan te trekken. Zo neemt de ook op Rijnsweerd gevestigde verzekeraar a.s.r. in december 2015 de derde en laatste vleugel van haar totaal gerenoveerde kantoor aan de Archimedesbaan 10 in gebruik.
Renoveren boven nieuwbouw
Menig Utrechter kent het gebouw aan de Archimedesbaan 10 nog als de voormalige huisvesting van verzekeraar AMEV, onderdeel van de Belgisch-Nederlandse bank-verzekeraar Fortis. Het huidige a.s.r. is de nieuwe naam van het voormalige Fortis ASR. De wortels van ASR Verzekeringen komen voort uit de bedrijven AMEV, Stad Rotterdam en Woudsend. Later werd het label Falcon Leven samengevoegd met ASR Verzekeringen. De uiteindelijke vestigingslocatie van a.s.r. werd begin jaren zeventig gebouwd en voldeed al geruime tijd niet meer aan de moderne maatstaven. De technische installaties zoals klimaatbeheersing en het riool waren verouderd, er kwam weinig daglicht binnen en ook het interieur voldeed niet. In oktober 2010 werd na grondig onderzoek de gedurfde beslissing genomen om te renoveren in plaats van te kiezen voor nieuwbouw, waarmee leegstand werd voorkomen. Deze beslissing kwam onder andere voort uit het besluit (juli 2009) van de Raad van Bestuur om alle activiteiten van a.s.r. te concentreren op één locatie in de regio Utrecht.
Indrukwekkende transformatie
Niet alleen de keuze van a.s.r. voor renovatie boven nieuwbouw is een gedurfde, ook de transformatie van het hoofdkantoor op zich blijkt gedurfd en indrukwekkend. Het voorheen massieve gebouw is naar een ontwerp van Team V Architectuur geheel gestript en verduurzaamd en kreeg een open uitstraling met nieuwe glasgevels, waardoor het licht tot diep in het gebouw kan doordringen. De inmiddels volgroeide vegetatie rondom het gebouw is voortgezet in het atrium. Door de transformatie is het gebouw energiezuiniger en efficiënter ingedeeld waardoor met 2800 flexibele werkplekken – ingericht volgens het principe van het Nieuwe Generatie Werken (NGW) – ruimte is voor zo’n 4000 medewerkers. In oktober 2014 nam a.s.r. het ondergrondse vergadercentrum in gebruik. De tweede kantoorvleugel werd februari 2015 opgeleverd en de derde vleugel volgt in december dit jaar. Daarmee wordt de ingrijpende renovatie, gestart in 2012, afgerond.
Kantoor a.s.r. , Foto: AT Osborne
Uitdagingen
Er lagen in de renovatie volop uitdagingen voor Team V Architectuur, DGMR , BBA Binnenmilieu, Ballast Nedam en Kuijpers. Het grootste bouwkundige staaltje was het realiseren van een ondergronds vergadercentrum. Daarnaast zijn er drie vides gerealiseerd voor daglicht toetreding, werden een nieuwe entree en een restaurant gerealiseerd en kregen de kantoorvloeren een moderner look and feel. Kenmerkend voor de renovatie is de tweede huidgevel, die als zaagtand is uitgevoerd. De betonnen borstweringen in de bestaande gevel maakten daarbij plaats voor een dubbele glazen gevel, die energie bespaart en veel meer daglicht het gebouw binnen laat. De gevel fungeert in de zomer als geventileerde spouw die opgewarmde lucht afvoert en in de winter als warmtebuffer om overmatig afkoelen te voorkomen. Door het buitenste blad van de dubbele gevel ruimer om het gebouw heen te leggen zijn hoge atria ontstaan en groene wintertuinen rond het entreegebied en aan de uiteinden van de kantoorvleugels.
Duurzaam
Al direct bij de keuze voor renovatie werd door a.s.r. ingezet op een duurzame nieuwe huisvesting. Zo werd in het gebouw onder andere een duurzame energievoorziening met elektrotechnische- en zwakstroominstallaties gerealiseerd en klimaatplafonds met sprinklerinstallaties. Het energieverbruik wordt mede hierdoor met meer dan 50 procent teruggebracht, waardoor een energielabel A wordt behaald. Eerder al ontving het gebouw een Breeam-NL Excellent ontwerpcertificaat. Om voor die certificering in aanmerking te komen zijn tal van maatregelen genomen, zoals energiezuinige roltrappen, slim waterverbruik, plaatsing van groene wanden op de 7e tot en met de 10e verdiepingen met een slim irrigatiesysteem, opslagruimtes voor herbruikbaar afval, daglichttoetreding en last but nog least aandacht voor dier en natuur rondom het gebouw, onder andere door plaatsing van vleermuiskasten en schuilplaatsen voor vogels.
Beste kantoorgebouw
Alsof het nog niet genoeg was met alle kwalificaties en certificeringen voor de ingrijpende renovatie werd, met de verbouwing nog in volle gang, de huisvesting van a.s.r. door lezers van het vacaturemedium Intermediair en een vakjury gekozen tot het beste kantoorgebouw van Nederland 2014. Die keuze viel toe te schrijven aan onder andere de akoestiek en verspreiding van daglicht, het binnenklimaat, de afwisseling van werkplekken en de verbinding met buitenruimten. Een kijkje in het prachtig vernieuwde kantoorpand is de manier voor niet werknemers om de aan het gebouw toegedichte kwalificaties zelf te ondervinden. Dat kan vanuit huis met deze impressie (twee filmpjes achter elkaar) of, nog beter, met een bezoek aan het ook voor het publiek opengestelde ontvangstgebied. Dat is toegankelijk zonder toegangspasje, zodat ook bezoekers van a.s.r. gebruik kunnen maken van de restauratie- en vergadervoorzieningen en sinds kort ook van de daar gevestigde Seats2Meet-locatie.
OPL Architecten, Foto: OPL Architecten
Nieuwe allure
De indrukwekkende renovatie van het a.s.r. kantoor komt voor het op zich redelijk moderne en hoogwaardige kantorenpark op een goed moment. Inmiddels geplaagd door redelijk wat leegstand, zo blijkt uit een rondgang op internet, zet a.s.r. mogelijk de toon voor nieuwe bedrijvigheid in het gebied. Overigens wordt momenteel ook het voormalig provinciehuis aan de Pythagoraslaan – leeg sinds de provincie Utrecht in 2012 verhuisde naar het verderop gelegen voormalige Fortis pand – volledig gerenoveerd. De eerste fase, zo’n 25.000 m2 kantoorruimte, is inmiddels succesvol getransformeerd naar 690 studenteneenheden, waarmee ook wonen als functie wordt toegevoegd aan het bedrijvenpark. De tweede fase betreft de 17 verdiepingen tellende kantoortoren, die wordt getransformeerd tot een ‘clubhuis’ van bedrijven en activiteiten onder de naam De Pyth. Werken in de toren, meeting, sharing en horeca in de voormalige Statenzaal.
Aanpak leegstand
Met de renovatie van het a.s.r. kantoor en de herbestemming van het voormalige provinciehuis werd leegstand op kantorenpark Rijnsweerd voorkomen. Rond de nog steeds groeiende leegstand gaf de provincie Utrecht al begin 2014 te kennen, dat er minder nieuwe kantoorpanden moeten worden gebouwd en dat het aantal locaties dat gemeenten hebben aangewezen voor de bouw van kantoren wordt beperkt. Omdat er nu al te veel leegstand is in Utrecht vindt de provincie het onwenselijk dat er nog eens ruim 1 miljoen vierkante meter aan grond is gereserveerd voor de bouw van nieuwe kantoren. Ook de gemeente Utrecht vindt de aanpak van leegstand nodig, maar wil dat de provincie opdraait voor het verlies dat gemeenten daardoor lijden. Kantoren brengen geld in het laatje door de exploitatie van grond, stelt de gemeente, en er is ook nog steeds vraag naar kantoorruimte, zeker in de stad Utrecht. De gemeente Utrecht is vooralsnog niet van plan om af te zien van de geplande kantoorbouw, maar wel om die uit te stellen. Ondertussen wordt ook in de gemeente Utrecht hergebruik en transformatie gestimuleerd, onder andere door middel van de transformatiekaart.
Maurice Hengeveld is freelance tekstschrijver-redacteur-journalist en tevens als pr/communicatiemedewerker verbonden aan het gebiedsproject Meer Merwede. Hij werkte voorheen als hoofdredacteur bij DUIC.nl en als coördinator pr/communicatie bij De Kargadoor. Maurice richt zich voornamelijk op storytelling, brand journalism en web content strategie en schrijft graag over zijn stad: Utrecht.