Datum: 10-06-2016
Hoe kun je als gemeente de bewoners van de stad betrekken bij de herinrichting van een gebied? Die vraag stelt Karianne Vermaas in een artikel op Frankwatching.nl. In dat artikel zoomt Vermaas, als extern communicatieadviseur betrokken bij Healthy Urban Living in Utrecht, in op de recente presentatie van de Utrechtse Interactietafel. Deze tool geeft antwoord op de vraag hoe je bewoners écht betrekt bij gebiedstransformaties. Het Utrecht Sustainability Institute, TNO, Deltares en de Universiteit Utrecht ontwikkelden de tafel voor Utrecht binnen het Europese innovatieproject Smart Sustainable Districts. Een update van de ontwikkelingen.
Tekst: Maurice Hengeveld
Interactietafel
‘Utrecht wordt vormgegeven door gemeente én inwoners. Mooie tool by @usi_nl: interactietafel voor gezonde scenario’s.’ Een tweet van Karianne Vermaas op 14 april tijdens een (publieke) presentatie van de Utrechtse interactietafel op de Innovatie Expo in Amsterdam. De interactietafel waar Vermaas het over heeft blijkt (nog) in ontwikkeling als mogelijke ‘tool’ om de betrokkenheid van bewoners te stimuleren in de duurzame transformatie van Het Nieuwe Centrum aan de Jaarbeurszijde van het Centraal Station. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van data en duurzame oplossingen die resulteren uit het Climate-KIC project Smart Sustainable Districts (SSD). De tafel, gebaseerd op de Urban Gallery methodologie (ontwikkeld door SSD-partner TU Berlijn), maakt het mogelijk om scenario’s voor de stad van de toekomst gezamenlijk te ontwerpen. Door middel van gaming, storytelling en persoonlijke interactie kunnen stedenbouwkundigen en bewoners samenwerken aan duurzame stedelijke (her)ontwikkeling.
USI? SSD?
Wie Frankwatching.nl volgt, met circa 350.000 volgers de grootste online community over online trends, kon op 2 juni jongstleden kennis nemen van een artikel van Karianne Vermaas over de Utrechtse interactietafel. Vermaas, als extern communicatieadviseur op verschillende manieren betrokken bij Healthy Urban Living in Utrecht, geeft daarin uitleg over de opgave van Het Nieuwe Centrum, de uitdaging om daarbij bewoners te betrekken en de Utrechtse interactietafel als mogelijke oplossing. Twee dagen eerder blijkt een korte mededeling met begeleidend filmpje over de interactietafel te zijn gedaan op ssd-utrecht.nl, een website over Het Nieuwe Centrum als ‘Smart Sustainable District’ (SSD). Interessant nieuws voor wie de ontwikkelingen in het Stationsgebied volgt, zoals ik. Maar wat nu als je Frankwatching niet volgt, Karianne Vermaas niet kent en van het bestaan van de SSD-website niets afwist?
Beeld: Toekomstvisie Utrecht Centrum / Studio Ronald van der Heiden
Even terug naar het begin
Het Nieuwe Centrum van Utrecht kwam voor menig inwoner april vorig jaar pas in beeld bij de aftrap van ontwikkelfase 2 van het Stationsgebied. De boodschap daarbij was ambitieus: met een duurzame herontwikkeling – een ‘healthy urban boost’ – van Stationsgebied West kon Utrecht wel eens uitgroeien tot een duurzaamheidsicoon op regionaal, nationaal en zelfs Europees niveau. Binnen het Europese Climate-KIC initiatief is voor het programma ‘Smart Sustainable Districts’ ontwikkelfase 2 van het Stationsgebied verkozen tot één van de pilotprojecten. Kern van het project is ‘de inzet en het testen van innovaties op lokaal districtsniveau om die vervolgens op te schalen naar een meetbare vermindering van broeikasgassen en CO2-voetafdruk voor steden van de toekomst’. Concreet betekende dat, dat verschillende kennisinstellingen uit Europa, onder leiding van het Utrecht Sustainability Institute (USI) de duurzame herontwikkelingsambities van de gemeente Utrecht en haar partners voor dit gebied verder uitwerken.
Stadslab
Voor veel Utrechters bleven de activiteiten en ontwikkelingen rond Het Nieuwe Centrum nagenoeg onzichtbaar totdat februari 2016 het Stadslab werd geopend in het Utrechtse Stadskantoor. In het Stadslab werkt een kerngroep nu al aan de uitwerking van ideeën en plannen en wordt onderzocht hoe duurzame en gezonde verstedelijking daar concreet gestalte kan krijgen. De in april 2015 gelanceerde term ‘healthy urban boost’ houdt in dat het nieuwe stadsdeel groen, duurzaam en gezond moet worden. Daarnaast zal er op een doordachte, nieuwe manier met verkeer en parkeren moeten worden omgegaan. Opdracht voor het Stadslab is om op termijn een structuurvisie samen te stellen voor het gebied, waarbij men inwoners en lokale politiek graag in het proces betrekt. Naar verwachting zal in september 2016 een Stadssafari in het gebied worden georganiseerd: een ontdekkingstocht waarbij verschillende ontwikkelscenario’s centraal staan.
Beeld: de Utrechtse Energieagenda’s / gemeente Utrecht
Eerdere ambities
Utrechtse ambities op het gebied van duurzame, gezonde verstedelijking zijn niet nieuw. Op 13 mei 2009 ondertekenden het Rijk, provincie en gemeente Utrecht, hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Corio, NS Poort en ProRail de intentieverklaring ‘Het Utrechtse Stationsgebied geeft duurzame energie‘. Bij die intentieverklaring hoorde een catalogus met een scala aan projectvoorstellen op het gebied van duurzaamheid, bedoeld om te onderzoeken en zo mogelijk uit te voeren. ‘Nadrukkelijk geen papieren beleid’, zo stelde het Utrechtse college van burgemeester en wethouders destijds en haalde daarbij de toepassing van warmte koude opslag (WKO) in combinatie met de bio wasmachine en het haalbaarheidsonderzoek ‘groene daken & groene gevels’ aan als voorbeelden van concrete invulling. Het realiseren van de doelstelling zou daarbij volgens het college ‘het best tot stand komen door samenwerking, het organiseren van processen en het binden van partijen aan de duurzaamheidsgedachte.’ Daarover bestond destijds reden tot optimisme.
Speuren naar de status
De intentieverklaring uit 2009 klonk als een goed begin bij aanvang van een complexe en grootschalige (her)ontwikkeling als die in het Utrechtse Stationsgebied, maar hoe staat het anno 2016 met de realisatie ervan. Voor wie zich daar in wil verdiepen blijkt het lastig om zo 1,2,3, helderheid te krijgen over de huidige status van al die ambities en intenties uit 2009. Wat er in ontwikkelfase 1 concreet aan duurzaamheidsambities is gerealiseerd wordt nergens specifiek gecommuniceerd. Dat de inspanningen om duurzaam handelen te verankeren in de bouwplannen niet of nauwelijks heeft geleid tot heldere communicatie op dat gebied gaf ik in een eerdere blog al aan. Op CU2030 vindt de geïnteresseerde bezoeker bijvoorbeeld geen overzicht van de gerealiseerde doelen, terwijl die er wel degelijk zijn. Een gemiste kans, zeker omdat de focus op duurzame en gezonde verstedelijking de laatste jaren een enorme vlucht heeft genomen.
Beeld: met bewoners de stad herinrichten / de Utrechtse interactietafel
Uitgangspunten en prioriteiten
Terug naar Het Nieuwe Centrum. In de aanloop naar de start van ontwikkelfase 2 zijn – zo blijkt uit de ‘Toekomstvisie Utrecht Centrum: a healthy urban boost’ een aantal workshops over duurzaamheidskansen georganiseerd. Kennisinstituten, belanghebbenden, medewerkers van de Gemeente Utrecht en het USI kwamen daarbij tot een kansen- en bedreigingenkaart. Gebaseerd op deze resultaten is onder coördinatie van het USI en samen met Jaarbeurs Utrecht een onderzoeksprogramma ingediend bij het Europese programma Climate-Kic in het kader van uitwerking van Smart Sustainable Districts. Daarbij zijn drie uitgangspunten en vier prioriteiten aangegeven voor het verduurzamen van het Stationsgebied. Die gaan over een energieneutraal gebied (door onder andere optimaliseren van de WKO en opwekking van zonnestroom), waterbeheersing (door vergroening, cool spots en waterretentie) en een attractief verblijfsgebied (door schoon en comfortabel personenvervoer).
Monitoren
Voor duurzaamheidsmaatregelen welke niet worden uitgewerkt in het onderzoeksprogramma Climate-Kic worden andere oplossingen gezocht. Dit betreft onder andere het toepassen van duurzame materialen, energieneutraal bouwen en verbouwen in combinatie met gebouw gebonden grondstofkringlopen en het opzetten van een systeem om de verduurzaming te kunnen monitoren. Met de lancering van de website ssd-utrecht.nl en de opening van het Stadslab lijkt dat monitoren van duurzame oplossingen binnen ontwikkelfase 2, die van Het Nieuwe Centrum, eenvoudiger dan binnen ontwikkelfase 1. Waar het gaat om het betrekken van inwoners bij de gezonde herinrichting van een nieuw stadsdeel, lijkt het volledig en duidelijk informeren van die inwoners niet alleen gewenst, maar zelfs een noodzakelijke voorwaarde. En dat natuurlijk ook omdat het huidige coalitieakkoord de titel ‘Utrecht maken we samen’ meekreeg. Of de Utrechtse Interactietafel als mogelijke toepassing daarbij uiteindelijk ook zal worden ingezet moet nog worden besloten.
Maurice Hengeveld
Maurice Hengeveld is freelance tekstschrijver-redacteur-journalist en tevens als pr/communicatiemedewerker verbonden aan het gebiedsproject Meer Merwede. Hij werkte voorheen als hoofdredacteur bij DUIC.nl en als coördinator pr/communicatie bij De Kargadoor. Maurice richt zich voornamelijk op storytelling, brand journalism en web content strategie en schrijft graag over zijn stad: Utrecht.