Datum: 09-03-2016
Groen, duurzaam en verbindend. Dat zijn de kwalificaties waarmee recent Leeuwesteyn werd aangekondigd als nieuwe ontwikkeling in Leidsche Rijn. Het Utrechtse college van Burgemeester en wethouders besloot afgelopen 16 februari het concept Stedenbouwkundig Plan voor de nieuwe woonbuurt voor te leggen aan de gemeenteraad. Vanaf 2017 moeten aan de westkant van het Amsterdam-Rijnkanaal ter hoogte van de nieuwe Dafne Schippers (fiets)brug 950 tot 1100 woningen verrijzen met een fijnmazig netwerk van wandel- en fietsverbindingen en een oeverpark. Daarmee komt de voltooiing van Leidsche Rijn, na bijna 20 jaar bouwen, inmiddels in zicht.
Tekst: Maurice Hengeveld
25 jaar Vinex
Met de in 1991 door het Ministerie van VROM opgestelde Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra (Vinex) werd ingezet op het huisvesten van de verdere bevolkingsgroei van Nederland. In de nota werd een aantal uitgangspunten vastgesteld voor de bouw van nieuwe woongebieden, Vinexwijken, dicht bij de bestaande stadscentra. Leidsche Rijn is van die Vinexwijken verreweg de grootste. Met een opgave van 31.000 woningen is het nieuwe stadsdeel van Utrecht bijna twee keer zo groot als IJburg in Amsterdam (18.000 woningen). Slechts drie jaar nadat in 1995 het Masterplan Leidsche Rijn (van stedenbouwkundige Riek Bakker) werd vastgesteld, werd in december 1997 de eerste paal geslagen voor de woningen in Langerak. Inmiddels telt het stadsdeel, bestaande uit de wijken Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern ongeveer 22.000 woningen en daarmee ruim 76.000 inwoners. Dat laatste aantal zal doorgroeien tot circa 100.000. De bouw van woningen loopt door tot circa 2025.
‘…het laatste puzzelstukje…’
Na de ontwikkelingen Langerak, Veldhuizen, De Balije, De Wetering, Parkwijk, Papendorp, Vleuterweide, Het Zand, Terwijde, Grauwaart, Rijnvliet en Leidsche Rijn Centrum lijkt de planontwikkeling van Leeuwesteyn het sluitstuk te vormen van Leidsche Rijn als grootste ontwikkellocatie in Nederland. Hoewel gesitueerd in Leidsche Rijn is de locatie, circa 29 hectare groot en onderverdeeld in 17 ontwikkelvelden, in opzet ook naar de Utrechtse binnenstad gericht en krijgt daardoor een stedelijke oriëntatie. Dit wordt versterkt door de trapsgewijze opbouw vanaf het laag gelegen Oeverpark aan het Amsterdam-Rijnkanaal. Met de aanleg van de nieuwe fietsbrug vanaf Oog in Al verliest het kanaal zijn barrièrewerking en wordt het een centrale ruimte in de stad. Leeuwesteyn vormt daardoor, volgens het concept Stedenbouwkundig Plan, ‘het laatste puzzelstukje dat verschillende stadsdelen en groengebieden van Utrecht met elkaar verbindt en de Utrechtse puzzel compleet maakt.’
Nuancering
Hoewel het concept Stedenbouwkundig Plan nadrukkelijk melding maakt van Leeuwesteyn als laatste puzzelstukje verdient dat echter enige toelichting. ‘Nee het is niet de laatste gebiedsontwikkeling’, stelt Liesbeth Groenveld van Bureau NegenTien, dat de ruimtelijke regie voert voor de ontwikkelingen in Leidsche Rijn. ‘Er zijn nog delen van Leidsche Rijn waar al wel plannen voor zijn, maar die nog niet in ontwikkeling zijn genomen. Voorbeelden zijn Haarzicht, Haarrijn, Rijnvliet en kleinere ontwikkelingen zoals Park West in het Máximapark. Ook het gebied Leeuwesteyn Zuid moet nog uitgewerkt worden, hoewel de verwachting is dat dit nog enige tijd gaat duren. Voorheen was er sprake van Leeuwesteyn Noord en Leeuwesteyn Zuid, inmiddels alleen van Leeuwesteyn. Het leek ons verwarrend om een nieuw gebied Leeuwesteyn Noord te noemen. Voor de zuidelijke strook langs het Amsterdam-Rijnkanaal zal te zijner tijd wellicht een andere naam bedacht worden. Leeuwesteyn is dus zeker niet de laatste gebiedsontwikkeling, maar wél de locatie waarmee Leidsche Rijn echt zichtbaar verbonden wordt met en ook zichtbaar wordt vanuit Utrecht stad. En hoe…!’
Fietsbrug vormt echte verbinding
Het is, zoals al aangegeven, de Dafne Schippers (fiets)brug vanaf het Victor Hugoplantsoen in Oog in Al die de daadwerkelijke verbinding zal vormen tussen Leidsche Rijn en de Utrechtse binnenstad. De brug vormt onderdeel van de fietsroute door Oog in Al, vanaf het Westplein over de nieuw ingerichte Leidseweg en via de Kanaalweg en de Everard Meijsterlaan richting Amsterdam-Rijnkanaal. In 2014 is een start gemaakt met voorbereidende werkzaamheden, zoals het bouwrijp maken van de omgeving en het slopen van een deel van een van de huidige schoolgebouwen van de Openbare Basisschool (OBS) aan het Victor Hugoplantsoen. Binnen het Integraal Programma van Eisen worden fietsroute en –brug onderdeel van enerzijds het plantsoen en anderzijds de school om uiteindelijk los te laten komen van de grond en over het Amsterdam-Rijnkanaal heen midden in Leeuwesteyn aan te landen. De bouw, die mei 2015 van start ging, zal naar verwachting eind 2016 worden afgerond.
Het programma
De ruimtelijke uitgangspunten en het oorspronkelijke programma voor Leeuwesteyn zijn vastgelegd in de Ontwikkelingsvisie Centrale Zone uit 2006. Daarin werd uitgegaan van een stedelijke woonwijk met een stenig karakter op de locatie van de voormalige buitenplaats Leeuwesteyn. Een gebied dat zou bestaan uit circa 1050-1150 woningen met parkeren in gebouwde parkeervoorzieningen onder het verhoogde maaiveld. Het plan voorzag naast sociale woningbouw voornamelijk in smalle hoge stadswoningen in het duurdere segment. Gelet op de ontwikkelingen van de afgelopen jaren wordt het oorspronkelijke programma niet meer als realistisch beschouwd. Het gebied blijft weliswaar stedelijk, maar wordt ruimer van opzet, groener én duurzaam. Het huidige ontwerp kenmerkt zich door fijnmazig netwerk van wandel- en fietsverbindingen, een oeverpark naast het kanaal, smalle stegen, brede lanen, gevelstoepjes, terrassen, trappen, hellingen en een herkenbare architectuur.
Duurzaamheidsambities
Eén van de kwalificaties die Leeuwesteyn meekrijgt is dat het een duurzame woonwijk wordt. Het concept Stedenbouwkundig Plan uit november 2015 meldt daarover het volgende (zie pagina 55). ‘Leeuwesteyn wordt een duurzame wijk waar energie opwekken eerder regel is dan uitzondering, elektrisch rijden wordt gefaciliteerd, energieneutraal wonen wordt gestimuleerd via score bij tenders, water op eigen terrein wordt opgevangen en gebruik wordt gemaakt van duurzame en recyclebare materialen in de openbare ruimte. Een gebied met balans tussen natuur en bebouwing en een fijnmazig netwerk van wandel- en fietsverbindingen.’ Bij de nog te volgen uitgifte van de gronden zal duurzaamheid een belangrijk selectiecriterium worden. Ontwikkelaars krijgen daartoe een set randvoorwaarden mee die de continuïteit in de planvorming waarborgt. Afhankelijk van de plek binnen het stedenbouwkundig raamwerk, de ontwikkelpotentie en actuele ontwikkelingen worden naast specifieke stedenbouwkundige randvoorwaarden ook duurzaamheidsambities meegegeven.
Creating cities
Een speelse voorzet voor de invulling van Leeuwesteyn wordt door Bureau NegenTien al gegeven binnen het project Creating Cities, een initiatief van Aorta. Daarbij staat de vraag centraal hoe de jonge generatie stadsbewoners in de toekomst wil wonen. Leerlingen van het Amadeus Lyceum worden eind juni 2016, begeleid door een professioneel team van ontwerpers, voor een tweede keer uitgedaagd een inspirerend en innovatief ontwerp te maken voor Leeuwesteyn. Tijdens gastlessen, excursies, onderzoeksopdrachten en een ontwerpworkshop werken zij toe naar een ontwerp dat gepresenteerd wordt aan een deskundige jury. Het project Creating Cities vindt dit jaar voor de vijfde keer plaats. Bureau NegenTien is voor Leidsche Rijn hét aanspreekpunt voor de ontwikkeling van beschikbare bouwkavels en alle initiatieven op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling waarvoor een bestemmingsplanwijziging, ruimtelijke onderbouwing of collegebesluit nodig is.
Participatie
Voor de start van de planvorming zijn omwonenden en belanghebbenden betrokken bij de planvorming van het stedenbouwkundig plan voor Leeuwesteyn. Er is een consultatieronde gehouden en (toekomstige) bewoners zijn uitgenodigd om mee te denken met de planvorming door deel te nemen aan het participatietraject ‘Tour de Leeuwesteyn’. Het concept voor Leeuwesteyn is op basis van de input uit de bijeenkomsten op diverse punten aangepast. De wensen van de deelnemers hebben samen met de huidige ambities voor het gebied, de scenariobespreking in de commissie Stad & Ruimte en de kaders uit de Ontwikkelingsvisie geleid tot het nu voorliggende integraal opgestelde concept Stedenbouwkundig Plan. Ook in het vervolgtraject wordt op zoveel mogelijk momenten ruimte gegeven voor inbreng van bewoners. De voortgang van de ontwikkelingen is te volgen via http://www.utrecht.nl/leidsche-rijn/
Maurice Hengeveld is freelance tekstschrijver-redacteur-journalist en tevens als pr/communicatiemedewerker verbonden aan het gebiedsproject Meer Merwede. Hij werkte voorheen als hoofdredacteur bij DUIC.nl en als coördinator pr/communicatie bij De Kargadoor. Maurice richt zich voornamelijk op storytelling, brand journalism en web content strategie en schrijft graag over zijn stad: Utrecht.