Van wie is de energie? Lastige vraag. Als AORTA en de lokale energiecoöperatie Heuvelrug Energie stellen we die vraag in ons onderzoek naar hoe duurzame energieopwekking de landbouwtransitie in de gemeente Utrechtse Heuvelrug kan ondersteunen. We zoeken daarbij naar koppelkansen met andere opgaven, zoals natuur- en waterbeheer en het dienen van lokale gemeenschappen, en naar nieuwe financierings- en verdienmodellen.
Belangen en ruimteclaims
Onze integrale ambitie schetst direct dat we in ons focusgebied Langbroek-Kolland te maken hebben met veel en uiteenlopende belangen en een berg aan ruimteclaims. Een oplossing of doorbraak vergt een proces van verkenning en overleg, het creëren draagvlak en de inzet van ontwerpkracht.
Extra uitdaging: we streven daarbij zowel naar een rechtvaardig traject als naar rechtvaardige uitkomsten. Ons onderzoek wordt daarin gesteund door het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Na een Open Oproep is ‘Van wie is de energie?’ nu een van de twaalf projecten waarin op basis van ontwerpend onderzoek wordt gewerkt aan vernieuwende strategieën voor rechtvaardigheid en inclusie, zodat de grote verbouwing van Nederland vanuit een bewust gedefinieerd rechtvaardigheidsperspectief kan plaatsvinden.
Ontwerpen aan rechtvaardige ruimte
Rechtvaardigheid staat hoog op de agenda van ontwerpend Nederland. Er is echter geen duidelijk en gemeenschappelijk idee over hoe je rechtvaardigheid precies vorm moet geven. Om vormen van rechtvaardigheid te verkennen, en daarmee ook grote ruimtelijke opgaven als de energietransitie, de woonopgave, klimaatadaptatie, de stikstofproblematiek, de vergrijzing en de toenemende (sociale) tweedeling op een sociaal duurzame manier te kunnen benaderen, storten twaalf ontwerpteams zich op de vraag: ‘Hoe kunnen ontwerpers bijdragen aan een rechtvaardigere ruimtelijke inrichting van Nederland?’
‘Ontwerpers zijn constant gedwongen om te balanceren tussen rechtvaardigheid en haalbaarheid, maar de ideale balans is vaak lastig te bepalen.’
12 projecten zijn geselecteerd binnen open oproep Ruimte voor Rechtvaardigheid
Essay
Na de eerste fase van de Open Oproep schreven procesbegeleiders Max Weghorst en Marthe Singelenberg een essay. Over manieren waarop je als ontwerper inclusieve ontwerpprocessen vorm kunt geven, over belangrijke waarden voor rechtvaardig ontwerp, over welke groepen extra aandacht verdienen, over de verantwoordelijkheid van de ontwerper, over hoe je analytisch denken en intuïtie combineert, en over allerlei uitdagingen die je tegenkomt als je streeft naar meer rechtvaardigheid. Kortom: over de rol van rechtvaardigheid binnen de ontwerppraktijk.
Lees hier het volledige essay: publicatieruimtevoorrechtvaardigheid.pdf
‘De essentiële denkstand voor rechtvaardigheid lijkt deze te zijn: denken vanuit het perspectief van de ander en in termen van gemeenschappelijk belang in plaats van denken vanuit eigenbelang.’
Dilemma’s, ontwerpkeuzes, conclusies
Voorzichtig verschijnt een richting hoe je ruimte rechtvaardig ontwerpt. Een richting waarbij je als ontwerper duidelijk maakt op welke rechtvaardigheidsaspecten je je wel en niet focust en welke rol en verantwoordelijkheid je daarin neemt. Waarbij je zo goed mogelijk je best doet om verschillende mensen, culturen, en perspectieven een plek te geven in jouw ontwerpprocessen en uitkomsten. Een richting waarbij je open bent over de dilemma’s die je daarbij tegenkomt en waarbij je kunt uitleggen waarom de (ontwerp)keuzes die je gemaakt hebt volgens jou zo rechtvaardig mogelijk zijn. Waarin intuïtie, analyse, taaldenken, beelddenken, ratio en gevoel elk hun eigen rol spelen en waarin je je bewust bent van je eigen aandeel in het bepalen van wat rechtvaardig is.
Reflectie
Met het proces voor Van wie is de energie? geven we input aan het onderzoekstraject; tegelijkertijd leren wij ongelooflijk veel van de collega’s van de overige elf thema’s – zeker tijdens de reflectiesessies die ARO daarvoor organiseert!
Zie ook het ARO-platform de nieuwe ruimte