Datum: 13-12-2017
Post Planjer stopt haar activiteiten
Zo’n 25 jaar lang bracht het Utrechtse bulletin voor architectuur en stedenbouw Post Planjer regelmatig actuele stedelijke ontwikkelingen in Utrecht onder de aandacht van haar lezers. Tot medio 2014 met een papieren kwartaaluitgave en sindsdien alleen nog via de aansprekende website. November dit jaar stopte de redactie definitief haar activiteiten met een bijeenkomst over de ambities van de stad. Een dank je wel is op zijn plaats evenals de vraag of de lokale dimensie van het architectuurgesprek nog voldoende gewaarborgd blijft.
Tekst: Maurice Hengeveld
Onderlegger architectuurdebat
Nadat in de zomer van 2014 de 71ste en tevens laatste papieren editie van Post Planjer verscheen hield het initiatief begin november dit jaar definitief op te bestaan. Al sinds juli 1993 bracht Stichting Post Planjer ieder kwartaal een editie van haar aansprekende lokale bulletin voor architectuur en stedenbouw uit – de oplage was 1250 per editie – en informeerde haar lezers zo over de gebouwde omgeving in Utrecht. Actuele ontwikkelingen binnen de stedenbouw en architectuur werden in het blad onder de aandacht gebracht en in een breder kader geplaatst. Nadrukkelijk werd daarbij aandacht geschonken aan projecten en tendensen waarover andere media weinig berichtten. De gedachte dat iedereen gebruiker is van de openbare ruimte was daarbij een belangrijk uitgangspunt. Met de kritieken, beschouwingen en beschrijvingen in het bulletin wilde de redactie haar lezers enthousiasmeren, maar ook het Utrechtse architectuurdebat voeden.
PostPlanjer editie voorjaar 2013 / Bron De Architect 2014
Definitief slotakkoord
Verschenen er sinds 2014 nog wel onveranderd goede artikelen op de website, met het artikel ‘De Moreelsebrug’ van Mascha van Damme kwam september 2016 ook daaraan een einde. Gebrek aan tijd, moeite met de noodgedwongen overstap van papier naar digitaal én een verschuiving van de invalshoek van artikelen lagen daaraan ten grondslag. Tijdens het architectencafé op 30 oktober in de cocktaillounge van de Winkel van Sinkel stelde Post Planjer ‘Ambitie in Utrecht’ als thema centraal en legde daarmee bij wijze van definitief slotakkoord en afscheid als lokaal architectuurtijdschrift de ambities van de stad nog eens langs de meetlat. Dat leverde een interessante avond op waarover Martine Bakker, vanaf 1996 redactielid van Post Planjer, met haar blog ‘Liefde voor de stad’ recent verslag deed hier op AORTA.nu. Zij concludeert dat het zeker vanwege de voorliggende opgaves en daarop anticiperende ambities hard nodig blijft ‘dat iedereen goed oplet en dat er zo af en toe iemand op de rem gaat staan. Met de waaromvraag. En met de vraag om welke liefde het precies gaat. En om welke stad.’
De waaromvraag
Utrecht groeit momenteel enorm en anticipeert in haar visies ambitieus op die groei. Hoe dat uitpakt en wie dat monitort nu Post Planjer als onafhankelijk medium ophoudt te bestaan is een vraag die bij het voormalige team van Post Planjer en meerdere Utrechters leeft. Ook voor de lokale media lijkt het interessant om bij die vraag eens stil te staan. Want hoe zit het eigenlijk met het aanbod van lokale journalistiek op het gebied van architectuur en stedenbouw. Wie stelt daarover in Utrecht de waaromvraag? Overigens geldt dat voor de lokale journalistiek in zijn algemeenheid, waarop door uitgevers immers al bijna twee decennia stelselmatig wordt bezuinigd. Met het oog op de naderende gemeenteraadsverkiezingen kun je je bijvoorbeeld afvragen waarop kiezers hun stem moeten baseren als de lokale journalistiek verzuimd om over politiek en stedelijk beleid kritisch te berichten.
Architectencafé
Thermometer
Waar haal je je nieuws over architectuur en stedelijke ontwikkeling? Dat daarbij AORTA.nu hier als eerste passeert zal niemand verbazen. Al sinds 2011 zet AORTA figuurlijk de thermometer in Utrechtse projecten en volgt zij de ontwikkelingen continu via relevante blogs van een wisselend stedelijk redactieteam. Omdat AORTA (onder andere ook) wordt gesubsidieerd door de gemeente Utrecht zou makkelijk het beeld kunnen ontstaan dat er geen ruimte is voor kritische beschouwingen. Wie de betreffende blogs regelmatig leest weet echter beter. Er wordt doorgaans zowel informatief, beschouwend als kritisch en altijd inhoudelijk verslag gedaan van stedelijke ontwikkeling en beleid daaromtrent. Daarnaast draagt AORTA met een brede en gevarieerde programmering al ruim 20 jaar bij aan het verbinden van de creatieve industrie en wetenschap met (landelijk en stedelijk) beleid, bouwende partijen, lokale initiatieven, bewoners en politiek rond ruimtelijke vraagstukken.
Versplinterd aanbod
Voor de geïnteresseerde Utrechter vallen versplinterd op uiteenlopende platforms en in diverse lokale én landelijke media gelukkig wel regelmatig artikelen te lezen op het gebied van stedelijke ontwikkeling en architectuur. Zo bracht DUIC (De Utrechtse Internet Courant) in samenwerking met AORTA in januari 2016 bijvoorbeeld de special ‘Utrecht: stad in ontwikkeling’ uit bij haar tweewekelijkse krant. Ook zoomt de krant regelmatig, zij het minder diepgravend, in op prominente gebiedsontwikkelingen in Utrecht. Publicist Arjan den Boer belicht op DUIC.nl regelmatig bekende en minder bekende gebouwen in de Domstad, iets wat ook Martine Bakker doet voor Uitagenda Utrecht. Beide maken overigens onderdeel uit van het stedelijk redactieteam van AORTA. In de stadsglossy LEVEN! Magazine Utrecht vallen ook regelmatig bijdrages over architectuur te lezen. In de wintereditie 2017 stond bijvoorbeeld een interessant dubbelinterview van Marco Bosmans met de Utrechtse architecten Jan Bakers en Theo van Wijk over de ontwikkelingen in hun stad. Rond de Dag van de Architectuur Utrecht bracht De Dakhaas dit jaar in opdracht van AORTA een special uit en de Rietveldprijs geeft tweejaarlijks een publicatie uit met daarin ook ruimte voor een kritisch essay en het juryverslag. Bouwput Utrecht tenslotte brengt sinds 2007 relevant nieuws, opinies en achtergronden over en uit Stationsgebied Utrecht.
Bouwprojecten op de kaart
In landelijke dagbladen wordt helaas slechts sporadisch, maar wel gedegen verslag gedaan van lokale ontwikkelingen op het gebied van architectuur en stedenbouw door bijvoorbeeld regiocorrespondent Charlotte Huisman voor De Volkskrant. In vakbladen en op platforms rond architectuur en stedenbouw doen journalisten vrij regelmatig verslag over ontwikkelingen in Utrecht, zoals Jan-Kees Verschuure voor Stedenbouw.nl. En tot slot mag het natuurlijk niet onvermeld blijven dat ook de gemeente Utrecht zelf inmiddels uitgebreider dan voorheen communiceert over prominente gebiedsontwikkelingen en bouwprojecten binnen haar grenzen. Op de webpagina Bouwprojecten zijn bijvoorbeeld alle actuele ontwikkelingen via links te vinden en te volgen. Dat de waaromvraag daar niet gesteld wordt is vanzelfsprekend, maar goed geïnformeerd zijn ligt doorgaans wel aan de basis van die vraag.
Infographic uit onderzoek door het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek van 2016 / Bron: www.svdj.nl
Reflectie
In een interessante publicatie van december 2014 op Villamedia.nl verkent Marcel Broersma, hoogleraar Journalistieke Cultuur en Media, het belang van lokale journalistiek. Hij stelt: ‘In een periode waarin steeds meer bevoegdheden worden overgeheveld naar lokale overheden, is democratische controle daarop van groot belang. Het stadsbestuur moet af en toe de druk voelen van kritische journalisten. Journalistiek heeft echter ook een belangrijke sociale functie. Nieuws is het smeermiddel voor een goed functionerende samenleving. Het biedt burgers een gedeeld referentiekader. Zonder nieuws en informatie is het niet mogelijk om op elkaar betrokken te blijven – hoezeer dat soms ook schuurt. Een gemeenschap is geen gegeven, maar een product van discussie en onderhandeling. Journalistiek is nodig om dat proces te faciliteren en te bewaken.’ Ook als het gaat om stedelijke ontwikkeling valt daar aan toe te voegen! Of dat met het verdwijnen van Post Planjer nu breder zal worden opgepakt in Utrecht is echter nog de vraag.
Een groot dank je wel
Het was Arjen Oosterman, uitgever van het internationale architectuur- en designtijdschrift Volume, die recent zijn verbijstering uitsprak over het slotdebat van Post Planjer afgelopen 30 oktober. Een prima bijeenkomst, stelde Oosterman, over welstandstoezicht, de macht van stedelijke diensten en de rol van ontwikkelaars, maar de aandacht voor de beëindiging van 23 jaar lokale architectuurreflectie vond hij veel te bescheiden. Oosterman: ‘Dat deed op geen enkele wijze recht aan wat Post Planjer heeft gedaan en teweeg gebracht, aan de persoonlijke wijze waarop invulling werd gegeven aan architectuurkritiek en aan het probleem van het verdwijnen van onafhankelijke reflectie uit het architectuurdiscours.’ Graag sluit ik me als lokaal redacteur-journalist en tevens betrokken Utrechter bij die constatering aan en uit ik hier met hem mijn dank voor wat de redactie van Post Planjer (Zineb Seghrouchni, Anne Seghers, Mascha van Damme, Mathijs Cremers, Martine Bakker en eerder ook Bettina van Santen) heeft gedaan op dat vlak. Het verdient een eervolle vermelding op AORTA.nu als hét lokale en onafhankelijke platform voor ontwerp van de leefomgeving van Utrecht. Bij deze!
Noot voor de lokale media
Of met het verdwijnen van Post Planjer ook de waaromvraag definitief verdwijnt uit het domein van de stedelijke ontwikkeling in Utrecht valt te betwijfelen. Op diverse plekken wordt die vraag zeker nog gesteld, niet in de laatste plaats hier op AORTA.nu en bijvoorbeeld ook door het collectief van Utrechtse Ruimtemakers. De discussie over stedelijke ontwikkeling en de daaraan gekoppelde processen zou echter nadrukkelijker en ook breder gevoerd moeten worden en omdat informatie over die ontwikkelingen en processen daarbij onontbeerlijk is zou de lokale media zich geroepen moeten voelen om daarin haar rol te pakken met inhoudelijke journalistieke bijdrages. Uit liefde voor de stad enerzijds en uit respect voor lezers anderzijds. Wellicht dat deze bijdrage daarin een eerste stap kan zijn!
Maurice Hengeveld is tekstschrijver-redacteur-journalist en in die hoedanigheid o.a. verbonden aan de stadsglossy LEVEN! magazine Utrecht en het populaire wijkmagazine Mens en Wijk in Utrecht noordoost. Zijn betrokkenheid bij het Utrechtse deed hij op als hoofdredacteur in de beginjaren van de lokale nieuwssite DUIC.nl en als mede initiatiefnemer van en verantwoordelijk voor pr en communicatie rond het gebiedsproject Meer Merwede rond de transformatie van de Merwedekanaalzone. In zijn werk voor uiteenlopende opdrachtgevers richt Maurice zich voornamelijk op storytelling, brand journalism en web content strategie en daarbij schrijft hij graag over zijn geboortestad: Utrecht.