Aanleiding

In de Regionale Energiestrategie van de regio U16 is afgesproken dat de gemeente Utrechtse Heuvelrug in 2030, naast grootschalige duurzame opwek op daken, op land 0,08 terawattuur duurzaam moet opwekken. Om draagvlak te verkrijgen en daarmee deze taakstelling vanuit de RES te behalen is participatie en het creëren van lokaal eigenaarschap van bewoners en organisaties cruciaal. Maar participatie rondom wind- en zonprojecten blijft moeilijk, vooral door de beperkte invloed die inwoners op de plannen kunnen uitoefenen. Belangrijke oorzaken zijn:

  • Kleine winstmarges maken het lastig om tegemoet te komen aan wensen zoals het verkleinen van windmolens of zonneparken;
  • Grondposities liggen vaak vast: ontwikkelaars hebben meestal alleen met specifieke boeren contracten, waardoor schuiven met windmolens of zonnevelden vaak niet mogelijk is.
  • Mede daardoor is de aandacht voor landschappelijke inpassing en ecologische kwaliteit vaak van secundair belang en worden koppelkansen voor versterking van deze aspecten onvoldoende benut;  
  • Er wordt geen rekening gehouden met andere zaken die inwoners inbrengen bij participatie, zoals verduurzaming van de landbouw, verrommeling, verkeersonveiligheid of recreatiedruk.

AORTA en Heuvelrug Energie pakken het daarom met het ontwerpend onderzoek ‘Van wie is de energie?’ anders aan. In gesprek met belanghebbenden in het gebied onderzoeken we alle relevante opgaves en uitdagingen in samenhang. Denk aan waterbeheer, natuur, landbouw, recreatie, wonen en natuurlijk ook de energie.

Tot welke ruimtelijke oplossingen kom je als je de doelstellingen, belangen en wensen van beleid, gebied en bewoners over elkaar legt? We onderzoeken hoe duurzame opwek de landbouwtransitie kan ondersteunen en tegelijkertijd natuur, waterbeheer en lokale gemeenschappen dienen. Door middel van integrale samenwerking en participatie werken we scenario’s uit die zowel ecologische als economische belangen centraal stellen. Ofwel: Wie profiteert van de revenuen van de opwekinstallaties en wie draagt de lasten (woongenot, beleving van het landschap, gezondheid, natuurwaarden, agrarische belangen)? Hoe kunnen de revenuen op een rechtvaardige manier op de gemeenschap neerdalen? Bijvoorbeeld door ook te investeren in energie-armoede, voedselbossen of waterbuffering?

Projectgebied

Het onderzoek richt zich op Langbroek-Kolland. Dit gebied tussen de Utrechtse Heuvelrug en de Langbroekerwetering is aantrekkelijk. Met mooie landgoederen en afwisselend landschap is het er fijn wonen, werken en recreëren. Maar er zijn ook veel opgaven voor de toekomstige inrichting van dit gebied. Denk aan verduurzamen van de landbouw met voldoende verdienmogelijkheden voor agrariërs, het herstellen van de natuur, waterbeheer en klimaatadaptatie. Maar ook recreatie, opwek van duurzame energie, behoud van de cultuurhistorie en versterken van het landschap.