Datum: 04-04-2015
Ontwikkelfase 2 Stationsgebied Utrecht krijgt ‘Healthy Urban Boost’.
‘Utrecht Centrum wordt een toonbeeld van duurzame en gezonde verstedelijking.’ Dat viel te lezen in de persuitnodiging voor de presentatie van de toekomstvisie voor Utrecht Centrum op woensdag 1 april, tevens de aftrap voor de tweede ontwikkelfase van het Stationsgebied. Met de herontwikkeling van de westkant van het Utrechtse stadshart wil de gemeente, samen met de stad en partners in het stationsgebied en de regio, een flinke sprong voorwaarts maken. Sterker nog, er liggen kansen voor Utrecht om uit te groeien tot een duurzaamheidsicoon, aldus voormalig directeur van het Utrecht Sustainibility Institute Jacqueline Cramer. Een ambitieuze insteek die de vraag oproept wat de stad en haar inwoners daar aan hebben.
Tekst: Maurice Hengeveld
Duurzaamheidsicoon
Met de ontwikkelingen aan de oostkant van het nieuwe Stationsgebied Utrecht nog in volle gang en zelfs deels nog op de tekentafels diende zich op woensdag 1 april 2015 de aftrap aan voor de tweede ontwikkelfase, die aan de westkant. En die aftrap wordt vrij ambitieus ingestoken door deze te koppelen aan duurzaamheid als doelstelling enerzijds en kans voor Utrecht anderzijds. Kans om door middel van een duurzame herontwikkeling van Stationsgebied West als stad uit groeien tot een duurzaamheidsicoon op regionaal, nationaal en zelfs Europees niveau. Dat bleek uit de presentatie van Jacqueline Cramer, voormalig directeur van en momenteel als adviseur betrokken bij het Utrecht Sustainability Institute (USI), dat zich voornamelijk richt op de transitie naar duurzame stadsregio’s, zowel nationaal als internationaal.
Climate-KIC
De presentatie van Cramer blijkt alles behalve een praatje voor de bühne. Binnen het Europese Climate-KIC initiatief is voor het programma ‘Smart Sustainable Districts’ de herontwikkeling van fase 2 van het Utrechtse Stationsgebied verkozen tot één van de pilotprojecten. Kern van het project, waarvoor inmiddels een startsubsidie van 0,5 miljoen euro is ontvangen, is ‘de inzet en het testen van innovaties op lokaal districtsniveau om die vervolgens op te schalen naar een meetbare vermindering van broeikasgassen en CO2-voetafdruk voor steden van de toekomst’. Vertaald naar fase 2 van het Stationsgebied betekent dit concreet dat verschillende kennisinstellingen uit Europa, onder leiding van het USI de duurzame herontwikkelingsambities van de gemeente Utrecht en haar partners voor dit gebied verder uitwerken. Doet Utrecht dat goed dan liggen er, zo stelde Ton van Mil als directeur van de Economic Board Utrecht (EBU), kansen om het concept als exportproduct in te zetten. Het begin ligt er inmiddels met de ‘Toekomstvisie Utrecht Centrum: a healthy urban boost’.
Ontwikkeling Stationsgebied fase 2 / Beeld CU2030
Ontwikkelfase 2
Met het in april 2014 gepresenteerde afsprakenkader tussen de gemeente Utrecht en de Jaarbeurs werd al min of meer de opmaat gegeven voor de aftrap van ontwikkelfase 2, die zich voor een groot deel op het Jaarbeursterrein zal afspelen. Daarbij wordt onder andere ingezet op het verplaatsen van de parkeerruimte naar de over-/westzijde van het Merwedekanaal, vergroening van het hele gebied en de realisatie van een Centrumboulevard als nieuwe voetgangersverbinding vanaf het Merwedekanaal tot aan de Stationshallen. Met het Jaarbeursterrein, het Westplein en de Van Sijpesteijnkade als voornaamste deelgebieden zal de realisatie van Fase 2 tot zeker het jaar 2030 in beslag nemen. Een kwestie van de lange adem dus voor zowel betrokken partijen als voor inwoners. En dat terwijl volgens verantwoordelijk wethouder Victor Everhardt de huidige ontwikkelingen in het Stationsgebied juist bedoeld zijn voor de nu opgroeiende generatie Utrechters.
Groen en autoluw
Hoewel een Structuurvisie voor fase 2 nog moet worden opgesteld werd tijdens de persbijeenkomst al wel een doorkijkje gegeven in de plannen voor wat inmiddels ‘Utrecht Centrum’ wordt genoemd. De toekomstvisie laat aan de westkant van het Centraal Station een ruim gebied zien, omgeven door water en groen. Langzaam verkeer krijgt er prioriteit door de ‘toegangspoort’ richting stadscentrum te verschuiven van het Westplein naar de overkant van het Merwedekanaal. Daar, aan de rand van het nieuwe vergrote stadscentrum, komen parkeervoorzieningen van waaruit via verbindingen over land en water voetgangers en fietsers snel richting Centraal Station of verder richting historische binnenstad kunnen komen. Het Westplein zal daardoor, tegen de voorkeur van de bewonersgroep Lombok Centraal in, niet worden ondertunneld, maar ingericht als ‘autoluw’ gebied. Hoe precies is nog onzeker!
Ambities niet nieuw
Duurzame ambities zoals op 1 april gepresenteerd zijn niet nieuw binnen de herontwikkeling van het Stationsgebied. Al in mei 2009 werden in het voormalige Utrechtse stadhuis aan de Korte Minrebroederstraat twee intentieverklaringen getekend waarin naast economie, bereikbaarheid en leefbaarheid ook duurzaamheid een doelstelling werd bij de realisatie. Waar in een eerdere blog over ‘De stand van zaken rond duurzaam bouwen in Utrecht’ op Aorta.nu nog werd aangestipt dat met name de communicatie daarover nog geen al te hoge prioriteit kreeg, lijkt dat nu te worden rechtgetrokken. Ervaringen die in ontwikkelfase 1 zijn opgedaan, bijvoorbeeld met de bouw van duurzame iconen als TivoliVredenburg en het Stadskantoor en toepassing van de zogenaamde ‘biowasmachine’, worden daarbij nadrukkelijk ingezet.
Concrete plannen
Hoewel zeker ambitieus, is de inzet op duurzame en groene verstedelijking bij ontwikkelfase 2 vanzelfsprekend een prima vertrekpunt. De vraag is echter hoe concreet de plannen daaromtrent op dit moment al zijn en waaruit de beloofde ‘Healthy Urban Boost’ voornamelijk zal bestaan. Waar in een presentatiefilmpje op de website van USI – als kennismakelaar op het gebied van duurzame innovatie in de regio Utrecht – voornamelijk wordt ingezoomd op de ‘biowasmachine’ liggen er natuurlijk veel meer kansen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan groene daken en zonnepanelen, in Frankrijk sinds kort zelfs verplicht bij nieuwbouw. Alleen de Jaarbeurs heeft al zo’n 17.000 m2 dak beschikbaar voor een dergelijke toepassing. Maar ook inzet op vergroening van het gebied, het ‘knijpen’ van autoverkeer richting centrum, het stimuleren van fietsmobiliteit én hoogwaardig openbaar vervoer (HOV).
CU2030…
Inmiddels is de toekomstvisie Utrecht Centrum ook terug te vinden op CU2030.nl, hét informatieplatform over de ontwikkelingen in het Utrechtse Stationsgebied. De visie dient als kader voor ontwikkelfase 2, die zal worden vastgesteld in de structuurvisie 2015-2040. Daarin zal tevens de verdere invulling van de ‘Healthy Urban Boost’ vorm krijgen waarbij, zo meldt de gemeente, telkens stap voor stap en per deelgebied met alle betrokkenen de best passende en meest duurzame oplossingen zullen worden bedacht. Vooruitlopend daarop is er inmiddels vanuit diverse partijen echter al flinke kritiek geuit op de voorliggende plannen. Utrecht als Smart Sustainable City mag namelijk als exportproduct best heel interessant zijn, zoals Tom van Mil schetste, voor Utrechters zijn dergelijke economische voordelen beduidend minder belangrijk. Voor hen gaat het er uiteindelijk gewoon om dat ze zich thuis voelen in en kunnen genieten van hun eigen stad.
Maurice Hengeveld
Maurice Hengeveld is freelance tekstschrijver-redacteur-journalist en tevens als pr/communicatiemedewerker verbonden aan het gebiedsproject Meer Merwede. Hij werkte voorheen als hoofdredacteur bij DUIC.nl en als coördinator pr/communicatie bij De Kargadoor. Maurice richt zich voornamelijk op storytelling, brand journalism en web content strategie en schrijft graag over zijn stad: Utrecht.